Informacja dotycząca stanu zabytków w mieście

Podczas sesji Rady Miejskiej 24 lutego odbyła się dość długa dyskusja powiatowego konserwatora zabytków z radnymi. Poniżej treść informacji, jaką radni przed sesją otrzymali.

Ogólny zarys

Miasto Brzeg, na tle innych gmin powiatu brzeskiego, charakteryzuje się posiadaniem dużej liczby obiektów zabytkowych. Umiejscowienie gminy na terenie wysoce zurbanizowanym, sprawia, iż w większości są to obiekty typowo miejskie, zarówno pojedyncze budynki jak i większe układy przestrzenne. Nie brakuje jednakże budowli świadczących o zmianach struktury administracyjnej, np. włączeniu podbrzeskich miejscowości.

Miasto Brzeg w przeważającej części zostało objęte ochroną konserwatorską o różnym stopniu oddziaływania. Najszerszej kontroli w skali przestrzennej podlegają tereny, na których, na mocy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wyznaczono strefy ochrony konserwatorskiej „A”, „B” oraz „OW” (obserwacji archeologicznej). Celem ich powstania było zachowanie elementów struktury przestrzennej miasta o wartości kulturowej, krajobrazowej, a także przyrodniczej np. parki oraz zieleń komponowana. Poszczególne zapisy planu, odnoszą się zarówno do ochrony elementów historycznych, jak i budowy obiektów współczesnych. Pośrednim elementem ochrony dziedzictwa kulturowego jest ewidencja dóbr kultury (zabytków nieruchomych) ustanowiona przez Gminę Brzeg. Ma ona na celu zachowanie w możliwie najlepszym stanie obiektów szczególnie cennych dla mieszkańców Brzegu. Na liście znajduje się obecnie ponad 599 obiektów. Najściślejszej ochronie, poprzez indywidualny wpis do rejestru zabytków województwa opolskiego, podlega 165 obiektów oraz obszarów zabytkowych.

Stan infrastruktury zabytkowej:

Stan obiektów zabytkowych w ogólnym ujęciu można uznać za zadowalający. Inwestycje ostatnich lat pozwoliły wyremontować wiele obiektów unikatowych. Nie możemy jednak zapomnieć o jednostkowych przypadkach budynków, znajdujących się w bardzo złym stanie technicznym. W najlepszym stanie znajdują się obiekty posiadające właściciela aktualnie użytkującego nieruchomość, np. instytucje państwowe, jednostki samorządu terytorialnego, czy kościoły i związki wyznaniowe.

Największe zmiany w ostatnim czasie, można zaobserwować w kościele p.w. Św. Mikołaja oraz kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Przy dofinansowaniu jednostek samorządu terytorialnego i państwa dokonano wymiany dachów, zabezpieczając w ten sposób budynki przed niszczącą działalnością wody. Prowadzone są również bieżące przedsięwzięcia konserwatorskie utrzymujące dobry stan obiektów. Ponadto toczą są prace prowadzące do uzyskania stanu surowego budynku dawnego kościoła franciszkańskiego przy Placu Młynów, który obecnie znajduje się w najgorszym stanie technicznym. Po odbudowie części wieży oraz prezbiterium (wraz z nakryciem tej ostatniej dachem), wykonano wzmocnienie fundamentów. W miarę pozyskania nowych funduszy, prace powinny skupić się na odbudowie wieży oraz przykryciu części nawy nowym dachem (obecnym znajduje się bardzo złym stanie technicznym).

Zamek Piastów Śląskich, posiadający największą wartość historyczną i artystyczną, dzięki pozyskanym funduszom poprawił swoja sytuację zarówno w zakresie bieżącej działalności jak i utrzymania (zwiększono m.in. bezpieczeństwo obiektu).

W dobrym stanie znajdują się budynki położone w mieście, a należące do Powiatu Brzeskiego. W ostatnim czasie przeprowadzono m.in. remonty elewacji oraz dachów liceów ogólnokształcących. Planowane są kolejne działania modernizacyjne.

W gorszej sytuacji znajdują się obiekty stanowiące własność Gminy Brzeg, choć i tu dostrzec można wyraźną tendencję zmierzającą do poprawy (program termomodernizacji przedszkoli, szkół oraz obiektów administracji). Prac remontowych oraz konserwatorskich wymaga m.in. Ratusz oraz budynki zabytkowe wchodzące w skład zasobów gminnych. Szczególnie istotne wydają się prace prowadzące do wymiany pokrycia dachowego oraz zabezpieczenia wieży renesansowego budynku Ratusza (w tej ostatnie m.in. zbadanie stanu warstwy tynku oraz jego naprawę). Należy również dążyć do wykonania całościowego projektu renowacji elewacji obiektu, w tym rozwiązania problemu zawilgocenia ścian. Obiekty mieszkaniowe wchodzące w skład zasobów gminy, w przeważającej części, znajdują się dobrym lub dostatecznym stanie technicznym. Na ich kondycję, bardzo duży wpływ mają przeprowadzone ostatnio liczne wymiany pokryć dachowych. Zabezpiecza to w znacznym stopniu obiekt przez szkodliwymi czynnikami przyrodniczymi. Jednakże nadal wymagają one dużych nakładów finansowych, zarówno w zakresie wewnętrznej infrastruktury technicznej jak i renowacji elewacji.

Tożsamą sytuacja ma miejsce w przypadku obiektów zabytkowych znajdujących się
w rękach prywatnych. Ich stan w przeważającej części poprawia się, zależąc w dużej mierze od środków przeznaczanych na bieżące utrzymanie zasobu. Wyraźnie uwidacznia się jednak potrzeba pozyskania funduszy zewnętrznych, wspomagających właścicieli w bardzo kosztownych remontach obiektów zabytkowych (decydujących o zachowaniu unikalnego charakteru miasta Brzeg). Jedną z możliwości, wypróbowanych i dających znakomite efekty, jest program dofinansowania remontów obiektów zabytkowych z funduszy miasta.

Odrębny kwestię stanowią problem związane z zabytkowymi obiektami prywatnymi, których właściciele nie realizują obowiązku ochrony lub realizują go w sposób błędny. Dotyczy to zwłaszcza obiektów wielkokubaturowych w obrębie zabudowy dziewiętnastowiecznej (ul. Jana Pawła II czy Chrobrego). W ich przypadku na szczeblu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Opolu (częstokroć za pośrednictwem Głównego Specjalisty ds. Ochrony Zabytków Starostwa Powiatowego w Brzegu) podejmowane są decyzje o kontrolni, nakazujące zabezpieczenie zabytku oraz wykonania określonych prac, a także wymierzające kary administracyjne.

W ostatnim czasie pojawiła się nowe problemy, wpływające na zachowanie charakteru obiektów oraz obszarów zabytkowych. Są to kwestie związane z rozważeniem wprowadzenia nowych (oraz aktualizacji istniejących) regulacji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, m.in. w zakresie obecności oraz umiejscowienia starych oraz nowych form reklamy (np. tablic zmiennej treści LED). Obecne trendy konserwatorskie skłaniają większość miast ku znacznemu ograniczeniu lub też eliminacji reklam, niezwiązanych z działalnością gospodarczą powadzoną w danym obiekcie (np. reklam wielkogabarytowych), znajdujących się w strefach ścisłej ochrony konserwatorskiej oraz wprowadzenie obligatoryjnej konsultacji szczegółów technicznych czy formy graficznej nośników w pozostałych strefach. Obecnie
w Brzegu, uzyskania odpowiedniej decyzji lub zgody wymaga ekspozycja nośników reklamowych na obiektach wpisanych do rejestru zabytków oraz znajdujących się w strefie ochrony konserwatorskiej „A”. W strefie „B” uzyskania zgody wymagają jedynie obiekty wymagające dokonania zgłoszenia lub uzyskania pozwolenia na podstawie przepisów Prawa Budowlanego.